Şeyh Hamdullah Ekolü
Osmanlı Hat Ekolü’nün kurucusu olan Şeyh Hamdullah, 1429 yılında Amasya’da dünyaya geldi. Babası Buhara Türklerinden olan ve Amasya’ya göç eden Mustafa Dede’dir. Babası aynı zamanda Sühreverdiyye tarikatinin şeyhidir. Şeyh Hamdullah, imzalarında daima babasına izafeten “ibnu’ş- şeyh” sıfatını kullanmıştır. Şeyh Hamdullah’ın isminin başında bulunan şeyh sıfatı, Okçuluk tekkesi şeyhi olduğundan verilmiştir. Osmanlı yazı ekolündeki öncülüğünden dolayı kendisine “kıblettü’l-küttab, hattatların öncüsü”; “kıdvetü ehlül hatt, hattatların başı gibi sıfatlar verilmiştir.
Şeyh Hamdullah Amasya’da ilim tahsili yanında, Hayreddin Mar’aşi’den Yakut yolunda aklam-ı sitte’yi meşk etmiştir. Yakut el-Musta’sımi yazıları üzerinde uzun çalışmalar yaptı. Şeyh Hamdullah yazıları incelendiği zaman, Yakut harflarinin en güzellerini alarak ekolünü oluşturduğu görülür.
Amasya’da vali olan II. Bayezid ile dostluk kurdu ve ona hat dersleri verdi. II. Bayezid tahta çıktıktan kısa bir süre sonra Şeyh de İstanbul’a gelerek saraya intisap etti. Şeyh’in sanat hayatındaki gerçek terakki İstanbul’a gelişinden sonra başlamıştır. Padişah kendisine, yazı yazarken hokkasını tutacak kadar ilgi göstermiş ve kendisini desteklemiştir.
Şeyh Hamdullah’ın kaynaklarda, ömrü boyunca 47 Kur’an-ı Kerim, sayısız en’am ve Kur’an cüzü yazdığı kaydedilmiştir. İstanbul Bayezid, Sultanahmed Firuzağa, Davud Paşa Edirne Bayezid Camii celi sülüs kitabeleri Şeyh Hamdullah hattı iledir.
Sultan II. Bayezid, Şeyh Hamdullah’tan Yakut üslubu dışında bir tavır geliştirmesini arzu etmiş, ayrıca kendisine saray hazinesinde bulunan Yakut yazılarını vermiştir. Uzun araştırmalardan sonra Şeyh, Yakut’un yazılarından seçmeler yaparak Osmanlı Hat Mektebi’nin temellerini atmıştır.
Şeyh Hamdullah ile birlikte Mushaf yazımında reyhani hat yerine nesih yazı kullanılmıştır. Yakut mektebinde Mushaf kitabetinde aklam-ı sitte’nin karışık olarak kullanımı da terk edilerek sadece nesih yazıya öncelik verilmiştir.
Aklam-ı sitte, Şeyh Hamdullah mektebi ile olgunluk kazanmış, koltuklu kıt’a yazımı da Şeyh Hamdullah ile başlamıştır. Şeyh Hamdullah nesih yazıda, Yakut’taki durgunluk ve donukluğu kaldırarak, canlılık ve kıvraklık getirmiştir. Harflerin yapısına büyük değişiklik getirmiş, harflerin satıra oturuşu düzelmiştir. Hareke ve harfler birbirleriyle uyumlu hale gelmişlerdir. Yazı bütünüyle uyumlu bir hüviyet kazanmıştır.
Şeyh Hamdullah mektebinde aklam-ı sitte’de gösterilen başarı, maalesef celi’de gösterilememiştir. Harfler hala küt ve basit, istif de karışıktır. Yine de celi ile yazdığı kitabeler, celi sülüs yazının tarihi gelişimi içinde önemli bir yere sahiptir.
1520 yılında vefat eden Şeyh Hamdullah’ın cenaze namazını, dönemin şeyhülislamı Zenbilli Ali Efendi Ayasofya Camii’nde kıldırmıştır. Şeyh Hamdullah Üsküdar Karacaahmed Mezarlığı’na defnedilmiştir. Kabri hala ziyaret edilmektedir.
|
